Chúng tôi trân trọng thông báo về việc ra mắt Sui Application Activity trên Artemis. Nhân dịp đánh dấu một năm ngày Sui Mainnet chính thức vận hành, chúng tôi nhận định việc các nhà đầu tư tìm hiểu về nền tảng Sui cùng các hoạt động on-chain sẽ đóng vai trò quan trọng. Bài nghiên cứu này tổng hợp các tính năng nổi bật của blockchain Sui, phân tích triển vọng kinh tế của đồng SUI, cũng như hướng dẫn nhà đầu tư khai thác Sui Application Activity để nhận diện những dApp tạo động lực sử dụng trên mạng lưới.¹

Tóm tắt

• Sui là blockchain Layer-1 áp dụng cơ chế Proof-of-Stake, sở hữu các sáng kiến như mô hình dữ liệu đối tượng, zkLogin và hợp đồng thông minh bảo mật vượt trội viết bằng Move trên Sui.
• Token SUI có nguồn cung cố định 10.000.000.000, được phân bổ dần dưới dạng phần thưởng staking cũng như mở khóa trước cho các nhà đầu tư, đội ngũ Mysten Labs và chương trình cộng đồng. SUI có thể stake trực tiếp trên chuỗi, rút unstake bất cứ lúc nào, phần thưởng staking sẽ được trả cuối mỗi epoch.
• Sui có khả năng mở rộng vượt trội nhờ vào mô hình dữ liệu đối tượng, cho phép xử lý song song khối lượng lớn giao dịch; phí gas được duy trì ổn định trong các tình huống tăng đột biến nhu cầu.
• Hệ sinh thái Sui chứng kiến sự tăng trưởng nổi bật quý vừa qua, với TVL tăng 240% so với quý trước, giao dịch DEX tăng 407% cùng kỳ.
• Sui Foundation đang đầu tư mạnh vào cộng đồng thông qua các sự kiện như Sui Overflow – hackathon toàn cầu với giải thưởng trên 1 triệu USD, và Sui Basecamp – hội nghị quy tụ đại diện các tên tuổi lớn như Binance, Messari, a16z.
• Sui Application Activity vừa được triển khai trên Artemis, hỗ trợ phân tích chỉ số thời gian thực, hoạt động on-chain và hiệu suất dApp.

Sui là gì?

Sui (đọc là “swee”) là blockchain Layer-1 theo mô hình Proof-of-Stake, phát triển với mục tiêu đưa Web3 tiếp cận một tỷ người dùng. Để thực hiện hóa điều này, Mysten Labs – nhóm sáng lập Sui – đã xây dựng nền tảng trên nguyên lý kiến trúc loại bỏ những điểm bất cập của các chuỗi hiện có. Đột phá lớn nhất của Sui là thiết kế tập trung đối tượng: tài sản (fungible và non-fungible) cũng như hợp đồng thông minh đều được triển khai dưới dạng object.

Thông thường, các blockchain như Ethereum quản lý tài sản qua key-value store của hợp đồng thông minh, ánh xạ địa chỉ với số dư. Trong khi đó, Sui xây dựng mô hình dữ liệu object, tài sản được lưu trữ trực tiếp trên chuỗi với cơ chế tự quản quyền sở hữu, quy tắc sử dụng và các tính năng liên quan. Đối tượng có thể là sở hữu cá nhân – truy cập bởi một cá nhân hoặc hợp đồng thông minh duy nhất, hoặc là đối tượng chia sẻ – cho phép truy cập bởi mọi thành viên mạng. Điểm mấu chốt này mở ra khả năng xử lý hàng loạt giao dịch song song, nơi các giao dịch liên quan tới đối tượng sở hữu cá nhân không cần tuân thủ thứ tự hoặc đồng thuận tập thể.

Sau khi giải quyết bài toán mở rộng nhờ song song hóa qua đối tượng và đồng thuận vững mạnh, Sui đảm bảo hai cấp độ dự báo: nhà phát triển yên tâm về năng lực xử lý, người dùng an tâm phí gas không bị tăng bất thường do hoạt động giao dịch bên ngoài, bất kể là trong hay giữa các epoch (~24 giờ).

Sui còn giải quyết hiệu quả vấn đề onboarding Web3 với zkLogin. Công nghệ này cho phép người dùng tạo ví bằng tài khoản Google, Facebook, Apple... mà vẫn bảo mật danh tính và quyền làm chủ tài sản, phá vỡ rào cản chuyển đổi từ Web2 sang Web3. zkLogin có thể tích hợp ngay trong ví Sui hoặc nhúng trực tiếp vào UI của dApp để cung cấp trải nghiệm quen thuộc Web2, loại bỏ hoàn toàn mnemonic và khóa ví.

Tokenomics Sui

Đồng SUI trên mạng Sui có 5 ứng dụng cốt lõi theo như tài liệu tokenomics chính thức.

1. Thanh khoản on-chain: SUI là tài sản gốc của mạng Sui, dùng để giao dịch với dApp, chuyển token giữa địa chỉ, mua bán token fungible và non-fungible… Danh sách các dApp tiêu biểu và ứng dụng của SUI sẽ được trình bày ở phần tiếp theo.
2. Phí gas: Tương tự các blockchain Proof-of-Stake, mỗi giao dịch trên Sui đều tính phí gas nhằm thưởng cho validator và delegator cũng như ngăn chặn spam/DDoS. Phí gas trên Sui được tối ưu ở mức thấp và dự báo ổn định ngay cả khi mạng mở rộng, tạo thuận lợi cho việc thu hút người dùng mới. Phí trung bình khoảng $0,005, mức cao nhất một ngày từng ghi nhận là $0,015, ngang với Solana và các L2 Ethereum như Arbitrum, Base.²
3. Quỹ lưu trữ: Một ứng dụng mới của SUI là quỹ lưu trữ cho hệ thống Sui, phần phí giao dịch phân bổ cho quỹ này phản ánh chi phí lưu trữ dữ liệu lâu dài trên blockchain Sui. Cơ chế này tương tự phí “thuê lưu trữ” của Solana, nhằm duy trì phí giao dịch ổn định và thấp về lâu dài.³ Kinh nghiệm trên Solana cho thấy cơ chế này hiệu quả khi mở rộng, kỳ vọng Sui cũng đạt được như vậy.
4. Staking: Chủ sở hữu SUI có thể tham gia staking trực tiếp hoặc ủy quyền cho validator uy tín để nhận thưởng. Token đã stake có thể rút bất cứ lúc nào, phần thưởng stake trả giữa các epoch, mỗi epoch kéo dài khoảng 24 giờ.
5. Quản trị on-chain: Chủ sở hữu SUI có quyền tham gia vào quản trị hệ thống, bỏ phiếu quyết định các thay đổi protocol.⁴

SUI có tổng nguồn cung cố định 10.000.000.000, được phát hành từ từ dưới dạng phần thưởng staking cho validator và delegator, cũng như mở khóa trước cho nhà đầu tư, đội ngũ Mysten Labs và các chương trình cộng đồng. Phân bổ token dự kiến được trình bày đầy đủ tại Thông báo của Sui Foundation. Sui Foundation cũng công bố minh bạch lịch phân phối SUI qua API. Khi Mainnet ra mắt tháng 5/2023, SUI lưu hành đạt khoảng 5% tổng cung; tháng 4/2024 là gần 13%; dự kiến tháng 5/2030 vào khoảng 48%.

SUI được mint làm phần thưởng staking cho validator, đồng thời phí gas cũng trả trực tiếp cho validator. Khác với Ethereum, Solana và một số PoS L1 khác – nơi phí gas bị đốt một phần, giảm cung token – SUI là đồng tiền lạm phát tuyệt đối cho tới khi đạt trần 10 tỷ token.

Sui mở rộng thế nào?

Một năm sau ngày Mainnet vận hành, Sui đã ghi nhận hơn 3,6 tỷ giao dịch và 14 triệu tài khoản hoạt động, với tổng giá trị khóa trên chuỗi khoảng 750 triệu USD. Các con số này khẳng định lưu lượng và dòng thanh khoản lớn trên Sui. Vậy, hạ tầng của chuỗi đã xử lý được lượng lớn giao dịch này ra sao, và cam kết Sui về “tốc độ vượt trội với phí thấp và ổn định” có đảm bảo khi quy mô tiếp tục mở rộng?

Đúc kết từ thách thức mở rộng của Ethereum cũng như hạn chế nâng cấp mạnh hạ tầng, đội ngũ xây dựng Sui thiết kế hệ thống khuyến khích validator nhằm duy trì phí thấp bền vững. Trước hết, cần nhấn mạnh đặc điểm thiết kế tập trung đối tượng – khác biệt cốt lõi của Sui.

Phần lớn blockchain L1 sử dụng lưu trữ dữ liệu tập trung vào tài khoản (ví hoặc hợp đồng thông minh), mỗi giao dịch thay đổi trạng thái toàn cầu và phải kiểm tra chồng chéo với các giao dịch khác để tránh xung đột. Sui lại vận hành lưu trữ dữ liệu tập trung đối tượng, tài sản được mã hóa thành object, chủ sở hữu kiểm soát và hoàn toàn độc lập. Điều này cho phép bỏ qua thứ tự giao dịch trong nhiều trường hợp, mở ra tiềm năng xử lý song song.^5,6

Validator Sui tận dụng bằng cách mở rộng ngang, tức bổ sung worker để tăng throughput giao dịch với chi phí tối ưu. Thử nghiệm với 100 validator trên testnet riêng đã chứng minh Sui đạt tới 297.000 giao dịch/giây – mức thể hiện tiềm năng thực sự của blockchain tập trung object.⁷

Về cơ chế khuyến khích, Sui thiết kế để giữ giá gas thấp theo USD và đảm bảo dự báo giá trong từng epoch lẫn giữa các epoch. Hệ thống gồm 3 bước: khảo sát giá gas, quy tắc kiểm tra, và quy tắc phân phối thưởng staking. Validator báo giá gas họ sẵn sàng xử lý; quy tắc kiểm tra đảm bảo các validator khác tuân thủ mức giá đã báo, áp dụng hình phạt hoặc thưởng tương ứng; quy tắc phân phối khuyến khích báo giá thấp và tuân thủ quy trình. Cơ chế này kết nối hoàn hảo với khả năng mở rộng ngang của validator: khi lưu lượng tăng cao, validator tối ưu thêm worker thay vì tăng giá gas.⁶

Sui cũng ghi nhận chỉ số finality (TTF) rất ấn tượng – chỉ 400ms. TTF tại Sui là thời gian giao dịch trở nên không thể đảo ngược, tức finality là tổng thời gian để kết quả giao dịch (chấp nhận hoặc từ chối) xác minh trực tiếp trên chuỗi. Nếu object thuộc sở hữu cá nhân (một chủ sở hữu duy nhất), giao dịch không cần đồng thuận tập thể, finality đồng thời với xử lý chỉ trong 400ms. Với object chia sẻ, cần consensus giữa validator, thời gian xử lý và finality khoảng 2 giây.⁸

Thống kê hiện tại cho thấy nếu quy mô người dùng tăng tiếp, validator hoàn toàn có thể mở rộng mà tác động đến trải nghiệm người sử dụng (về phí) là không đáng kể. Tuy nhiên, tiềm năng mở rộng kỹ thuật không đồng nghĩa với việc Sui sẽ tiếp tục thu hút cả cộng đồng người dùng và nhà phát triển mới. Do đó, chúng ta cùng phân tích hệ sinh thái Sui.

Hệ sinh thái Sui

Khám phá Sui và phân tích hành vi người dùng đòi hỏi nhiều nghiên cứu chuyên sâu. May mắn là hiện đã có giải pháp giúp trải nghiệm này hiệu quả hơn. Chúng tôi vừa ra mắt Sui Application Activity, cho phép nhà đầu tư phân tích xu hướng và hoạt động người dùng thời gian thực. Hãy cùng kiểm tra những hoạt động nổi bật trên Sui.

Phân tích theo lĩnh vực giao dịch ba tháng qua nhanh chóng cho thấy giao dịch tăng đột biến đầu tháng 5/2024 – lĩnh vực Spam chiếm 96,04% tổng số giao dịch cả ngày, với 37,5 triệu lượt vào ngày 4/5. Để truy xuất những dApp khiến hoạt động này diễn ra, cùng xem bảng phân chia lĩnh vực.

Lĩnh vực Spam chỉ có một dApp: Spam Sui.

Spam Sui là dự án kiểm tra tải cộng đồng do Polymedia phát triển, người dùng nhận token SPAM khi gửi giao dịch trên mạng Sui. Dự án đã đạt mục tiêu kiểm tra tải, ghi nhận tổng giao dịch tăng 1.134% sau tuần Spam Sui ra mắt.

Khối lượng giao dịch hàng ngày trên Sui vượt Solana liên tiếp 3 ngày nhờ Spam Sui, chứng minh năng lực xử lý vượt trội. Đầu tháng 6, Sui xử lý khoảng 8 triệu giao dịch/ngày.

Một dApp nổi bật khác gần đây là Wave Wallet, ví Sui trên Telegram vừa ra mắt, tích hợp token gốc $OCEAN. Khi theo dõi Wave Wallet trên Sui Application Activity, có thể xem các chỉ số vận hành đặc biệt của dApp này.

Địa chỉ hoạt động tăng nhanh – 163.600 vào ngày 12/5, tăng 265% so với tuần trước đó, 3.618% so với hai tuần trước. Giao dịch qua Wave Wallet tăng 258% tuần liền kề, đạt 3,5 triệu lượt, chủ yếu nhờ người dùng khai thác $OCEAN qua Ocean Game trên Telegram.

Nhìn tổng thể ngoài các dự án mới như Spam Sui, Wave Wallet, ba tháng vừa rồi hầu hết giao dịch trên Sui xuất phát từ hành động bridge qua Wormhole. Wormhole là giao thức tương tác cross-chain, hỗ trợ bridge tới hơn 17 chain. Quý 1/2024, dòng tài sản bridge về Sui đạt 423,7 triệu USD qua 1.100 địa chỉ hoạt động và 59,9 triệu giao dịch, tăng 432% về giá trị so với quý 4/2023.

Thống kê Ecosystem Flows trên Artemis cho thấy tài sản từ Ethereum được bridge về Sui nhiều nhất so với các chain khác trong ba tháng qua.

DeFi

Lượng thanh khoản dịch chuyển lớn sang Sui thúc đẩy hoạt động DeFi tăng mạnh.

Khối lượng giao dịch DEX trên Sui đạt 7,1 tỷ USD quý 1/2024, tăng 407% so với quý liền trước. TVL Sui tối đa đạt 724 triệu USD (378 triệu SUI) cuối quý 1/2024, tăng 240% quý liền trước.

Phân tích ngành DeFi trên Sui Application Activity, sắp xếp theo Gas (USD) cho thấy phí gas năm nay tăng 122% lên 81.975,80 USD, chủ yếu chi cho DeepBook.

DeepBook là một trong các Standard của Sui – framework và công nghệ native cho phép dApp tích hợp hoặc mở rộng. Đây là lớp thanh khoản native dạng sổ lệnh trung tâm (CLOB). DeepBook chưa có giao diện riêng, Cetus đã phát triển giao diện trên sàn DEX của mình. Phí gas DeepBook tăng 78% kể từ đầu năm, do ngày càng nhiều giao thức DeFi và bot MEV sử dụng thanh khoản CLOB này.

Bảng thống kê cho thấy Scallop và NAVI là hai giao thức DeFi có chi phí gas vượt trội so với các nền tảng khác. Khám phá chi tiết:

Scallop là giao thức lending trên Sui, được nhận grant đầu tiên từ Sui Foundation, nổi tiếng về bảo mật và vừa ra mắt token governance $SCA. Dòng vốn mới vào Sui chủ yếu đổ vào Scallop, nâng TVL lên 121 triệu USD – tăng 256% từ đầu năm. Scallop tổ chức chương trình khuyến khích hai tuần/lần, thưởng SUI cho lender và borrower để thu hút người dùng và thanh khoản. Chương trình bắt đầu ngày 13/5 tặng riêng 251.000 SUI cho mỗi bên gửi và vay dưới dạng lãi suất cao, chính sách thay đổi theo từng kỳ.

NAVI cũng là nền tảng DeFi trên Sui, cung cấp dịch vụ lending/borrowing và liquid staking, vừa ra mắt token governance $NAVX. Khác Scallop, NAVI có roadmap mở rộng sang nhiều chain trong năm 2024.⁹ NAVI đạt TVL 149 triệu USD, tăng 366% đầu năm, cũng triển khai chương trình khuyến khích hai tuần/lần. Ví dụ, chương trình bắt đầu ngày 13/5 có APY cho phía cung lên tới 23,99%.

DeFi luôn đi kèm MEV: phí gas của bot MEV trên Sui tăng vượt 1.905% so với đầu năm, thậm chí cao hơn 22% so với toàn mảng DeFi giai đoạn này. Số liệu có trùng lặp do smart contract MEV gọi contract DeFi, nhưng phần lớn hoạt động DeFi thực chất đến từ bot MEV.

Thêm một lưu ý: hợp đồng thông minh trên Sui sử dụng Move – ngôn ngữ Rust do Meta phát triển và Mysten Labs mở rộng, nổi bật về bảo mật và độ tin cậy so với Solidity. Nhiều sự cố gần đây như Euler Finance bị hack 197 triệu USD, KyberSwap 54,7 triệu USD có thể khiến các đội dự án và người dùng DeFi quan tâm hơn tới Move trên Sui.

Gaming

Phí gas thấp và năng lực xử lý lớn giúp game trên Sui có điều kiện phát triển. Giao dịch tài trợ (địa chỉ Sui chi trả gas cho địa chỉ giao dịch khác) mở ra mô hình mới, không cần vốn trước khi chơi game on-chain. Tuy nhiên, ngành game còn sơ khai, chỉ chiếm 3% hệ sinh thái quý 4/2023, giảm dưới 0,1% các quý sau.

Dù vậy, có hai nền tảng nổi bật từ đầu năm.

Đầu tiên là Arcade Champion của Blue Jay Games, game arcade mobile theo mô hình “play to own”: người chơi kiếm NFT “heroes” có thể giao dịch hoặc bán trong game hoặc trực tiếp trên Sui. Game đạt 4,8 sao trên App Store với hơn 170 đánh giá. Tuy phí gas quý 4/2023 đạt 10.300 USD, hoạt động game giảm mạnh khi DeFi bùng nổ, tụt 96% mỗi quý.

Nền tảng thứ hai là DeSuiLabs với các game cá cược on-chain như Sui Coin Flip, tổng giao dịch vượt 20 triệu USD. Người dùng chi 1.200 USD phí gas quý 4/2023, giảm 93% mỗi quý. Game trên DeSuiLabs không áp dụng giao dịch tài trợ.

Ngành game Sui dự kiến đón nhiều sản phẩm mới nửa cuối năm 2024. Nổi bật tại Sui Basecamp gồm E4C: Final Salvation (Ambrus Studio) và Xociety (NDUS Interactive). Thiết bị chơi game mobile SuiPlay0X1 cũng được công bố, dự kiến phát hành năm 2025.¹⁰

Cộng đồng

Sui vừa công bố Sui Overflow – hackathon toàn cầu đầu tiên với tổng giải thưởng vượt 1 triệu USD, hứa hẹn thu hút sinh viên, developer và đội dự án toàn thế giới, kể cả người chưa từng phát triển hoặc quan tâm đến Sui trước đó.

Minh chứng từ Sui Basecamp Conference mới tổ chức cho thấy Sui chủ động thúc đẩy làn sóng thành viên mới và phát triển cộng đồng sáng tạo. Hội nghị quy tụ hơn 1.200 người, gồm diễn giả từ các đơn vị lớn như Messari, Binance, a16z, Aftermath Finance, Mysten Labs.

Sui đang đầu tư chiều sâu vào cộng đồng và được ghi nhận thực chất từ các tổ chức đầu ngành.

Kết luận

Sui là blockchain PoS L1 sở hữu kiến trúc đột phá, hướng tới mục tiêu đưa Web3 tiếp cận tỷ người dùng mới. Mô hình object-centric hỗ trợ song song hóa giao dịch qua mở rộng ngang validator. Hệ sinh thái Sui đang phát triển mạnh mảng DeFi, song game và mạng xã hội vẫn tiềm năng nhờ phí gas thấp, giao dịch tài trợ, năng lực xử lý lớn, công nghệ zkLogin. Token SUI tổng cung cố định 10.000.000.000, phân bổ dưới dạng thưởng staking và mở khóa trước cho nhà đầu tư tư nhân, đội Mysten Labs, chương trình cộng đồng. Sui Foundation đẩy mạnh sáng kiến xây dựng cộng đồng như Incentives DeFi, hackathon Sui Overflow, hội nghị Sui Basecamp. Để giám sát và phân tích hoạt động chuỗi thời gian thực, hãy sử dụng Sui Application Activity của Artemis.

Bắt đầu như thế nào?

• Tạo ví Sui tương thích như Sui Wallet.
• Khám phá các dApp nổi bật được nêu trong bài.
• Phân tích các chỉ số nền tảng và hoạt động on-chain của Sui qua Sui Application Activity của Artemis.

Phụ lục & Miễn trừ trách nhiệm

[1] https://iq.wiki/wiki/sui-token

[2] Artemis Chart Builder

[3] Solana Storage Rent Economics

[4] Sui Tokenomics Documentation

[5] All About Objects

[6] Sui Tokenomics Whitepaper

[7] Sui Performance Update

[8] Settlement Time and Compostability

[9] NAVI Protocol

[10] Sui Basecamp 2024 Recap

Miễn trừ trách nhiệm：

1. Bài viết này được đăng lại từ [artemis], bản quyền thuộc về tác giả gốc [ABOUDI RAI]. Nếu có ý kiến về việc đăng lại, vui lòng liên hệ đội ngũ Gate Learn để được xử lý đúng quy trình.

2. Tuyên bố miễn trừ trách nhiệm: Quan điểm và ý kiến trong bài chỉ phản ánh quan điểm cá nhân của tác giả, không phải khuyến nghị đầu tư dưới bất kỳ hình thức nào.

3. Các bản dịch sang ngôn ngữ khác của bài viết do Gate Learn thực hiện, không được đề cập trên Gate.io, bài dịch nghiêm cấm sao chép, phát tán hoặc sử dụng lại dưới mọi hình thức.