Khám Phá Tương Lai Của Web3 Xã Hội: Từ Định Nghĩa Đến Mô Hình Kinh Doanh

I. Giới thiệu: Định nghĩa về xã hội Web3

Gần đây, sự bùng nổ của friend.tech đã thu hút sự chú ý trở lại đối với mạng xã hội Web3. Bằng cách gán sức ảnh hưởng cho giá cả, nó đã thu hút được sự chú ý và tham gia của nhiều người. Sau đó, Bodhi xuất hiện và gây ra nhiều cuộc thảo luận, thông qua việc gán giá trị cho nội dung, đạt được sự trở lại của giá trị dữ liệu. Trong lĩnh vực mạng xã hội, Web3 dường như đang diễn ra một số cuộc cách mạng và khám phá mới. Với sự phát triển của công nghệ blockchain, nó đang định nghĩa lại cái nhìn của chúng ta về mạng xã hội và cung cấp một loạt các giải pháp sáng tạo. Dù là tài chính xã hội ( SocialFi ) hay mạng xã hội phi tập trung ( Desoc ), Web3 đang tích cực khám phá khả năng của mạng xã hội trong tương lai.

Nhìn lại sự phát triển của các sản phẩm xã hội, các sản phẩm xã hội Web2 như Facebook, X( nguyên twitter), Instagram, WeChat, v.v., đã mang lại cho người dùng sự thuận tiện chưa từng có trong việc chia sẻ, tương tác và giao tiếp. Tuy nhiên, sự thuận tiện này cũng tiềm ẩn một số vấn đề. Các nền tảng xã hội Web2 thường tập trung kiểm soát dữ liệu người dùng, thiếu tính minh bạch và bảo vệ quyền riêng tư, và việc quản trị cũng như quyết định của nền tảng thường bị kiểm soát bởi một số thực thể tập trung. Ngoài ra, động lực cho người sáng tạo cũng là một điểm gây tranh cãi trong các sản phẩm xã hội Web2.

Trong khi đó, mạng xã hội Web3 đang định nghĩa lại mạng xã hội theo một cách hoàn toàn mới. Web3 xã hội nhấn mạnh sự phi tập trung, quyền riêng tư và quyền kiểm soát dữ liệu người dùng, cũng như cơ chế khuyến khích của kinh tế tiền điện tử, đã xuất hiện các giao thức và sản phẩm như Lens, CyberConnect, Farcaster, Phaver, Debox, friend.tech, và các khái niệm như SocialFi kết hợp tài chính và xã hội, định hình lại diện mạo của mạng xã hội. Trong khi đó, Desoc tập trung vào việc xây dựng hệ sinh thái xã hội phi tập trung, nhằm loại bỏ nhiều vấn đề tồn tại trong mạng xã hội Web2.

Mặc dù lĩnh vực Social đã được kỳ vọng sẽ trở thành ứng dụng quy mô lớn tiếp theo trong một thời gian dài, nhưng từ khi ra đời đến nay vẫn chưa phát sinh ứng dụng quy mô lớn nào, tương lai của mạng xã hội Web3 sẽ ra sao? Những sản phẩm mạng xã hội liên tục xuất hiện có phải chỉ là nhất thời hay là ứng dụng quy mô lớn tiếp theo? Bài viết này sẽ đi sâu vào các khái niệm cốt lõi và giải pháp của mạng xã hội Web3, phân tích tình trạng phát triển, lợi thế và thách thức của nó. Chúng ta sẽ trở lại bản chất của mạng xã hội, xem xét lĩnh vực mạng xã hội Web3, chỉ ra những lợi thế và thách thức của chúng, và thảo luận về vai trò của chúng trong việc định nghĩa lại mạng xã hội.

Hai, tại sao cần mạng xã hội Web3?

1. Bản chất của xã hội không thay đổi theo sự phát triển của lịch sử

Như đã đề cập trong "Lịch sử ngắn gọn về mạng xã hội", chúng ta thường nghĩ rằng mạng xã hội là một khái niệm mới nổi, ra đời cùng với sự phát triển của Internet và công nghệ số. Tuy nhiên, thực tế là con người luôn có những hình thức khác nhau để giao tiếp và truyền thông. Từ những bức thư cổ đại, quán cà phê cho đến mạng xã hội hiện đại, bản chất của mạng xã hội không hề thay đổi, chỉ có hình thức và công cụ công nghệ của nó liên tục tiến hóa. Mạng xã hội là một sự mở rộng của đặc điểm con người, là cách mà chúng ta không ngừng tìm kiếm sự kết nối và giao tiếp.

Nhìn từ các giai đoạn lịch sử khác nhau, công nghệ đã có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển và tiến hóa của mạng xã hội, là động lực quan trọng cho sự thay đổi.

Thời kỳ cổ đại và truyền thông truyền thống: Trong thời cổ đại, thư từ, bưu chính và các phương tiện khác là phương tiện giao tiếp chính. Với sự ra đời của kỹ thuật in ấn, sách và báo chí đã trở thành công cụ chính để truyền tải thông tin, nhưng phạm vi giao tiếp vẫn bị hạn chế bởi địa lý và tốc độ truyền thông.

Thời đại điện tín và điện thoại: Cuối thế kỷ 19 đến đầu thế kỷ 20, sự xuất hiện của điện tín đã rút ngắn thời gian truyền bá thông tin, sự phổ biến của điện thoại đã thay đổi cách thức giao tiếp xa, con người có thể trao đổi thông tin nhanh chóng hơn.

Thời đại phát thanh và truyền hình: Các phương tiện phát thanh và truyền hình thế kỷ 20 đã thay đổi cách thức truyền thông đại chúng, khiến thông tin có thể được lan truyền rộng rãi hơn, định hình văn hóa, chính trị và quan niệm xã hội.

Thời đại Internet và Web1.0: Từ những năm 1990 đến đầu những năm 2000, sự xuất hiện của Internet đã khiến việc truyền bá thông tin trở nên rộng rãi và ngay lập tức hơn. Thời đại Web1.0 chủ yếu bao gồm các trang web tĩnh, nội dung chủ yếu là sự truyền tải một chiều từ chính thức đến người dùng, người dùng không thể tham gia chủ động vào việc sáng tạo nội dung, và tính xã hội thì thấp.

Web2.0 và sự trỗi dậy của mạng xã hội: Từ giữa những năm 2000 đến nay, với sự trỗi dậy của Web2.0, đã xuất hiện các nền tảng mạng xã hội tương tác và người dùng tham gia nhiều hơn, như Facebook, X và YouTube. Những nền tảng này cung cấp nhiều nội dung do người dùng tạo ra và các chức năng xã hội, trở thành công cụ chính trong giao tiếp, chia sẻ và tương tác hàng ngày của mọi người.

Web3.0 và mạng xã hội phi tập trung: Gần đây, với sự phát triển của công nghệ blockchain và tiền điện tử, đã xuất hiện các nền tảng mạng xã hội Web3.0 chú trọng hơn đến tính phi tập trung, bảo vệ quyền riêng tư và kiểm soát của người dùng. Những nền tảng này cố gắng giải quyết các vấn đề tồn tại trong mạng xã hội Web2.0, chẳng hạn như quyền riêng tư dữ liệu, lọc thuật toán và tính xác thực thông tin, đồng thời cung cấp trải nghiệm xã hội an toàn và minh bạch hơn.

Dễ dàng nhận thấy, con người từ xa xưa đã có nhu cầu giao tiếp xã hội. Nhưng xét về bản chất, dù là giao tiếp trực tiếp, gửi thư bằng bồ câu hay khắc trên đá để trao cho người khác, bản chất nhu cầu giao tiếp của con người không thay đổi nhiều theo sự phát triển của thời đại, nhu cầu cốt lõi được tóm gọn thành bốn điểm sau:

• Giữ kết nối và cảm giác thuộc về: Giao tiếp xã hội giúp mọi người cảm thấy có sự thuộc về, đáp ứng nhu cầu về cảm xúc và tinh thần, xây dựng mối quan hệ thân thiết và nhận được sự hỗ trợ.
• Học hỏi và trao đổi thông tin: Thông qua mạng xã hội, mọi người có thể chia sẻ kinh nghiệm, kiến thức và thông tin, thúc đẩy việc học, phát triển và trưởng thành cá nhân.
• Hợp tác và hỗ trợ: Giao tiếp giúp mọi người hợp tác, làm việc cùng nhau để giải quyết vấn đề và đạt được mục tiêu chung.
• Sự công nhận xã hội và tự thể hiện: Xã hội là cách mà mọi người thể hiện bản thân, xây dựng danh tính và nhận được sự công nhận.

2. Giải quyết nhu cầu "Nhanh, Tốt, Tiết kiệm" của mạng xã hội Web2

Sau giữa những năm 2000, mạng xã hội Web2 bắt đầu phát triển mạnh mẽ. Facebook trở thành người tiên phong trong số đó, cung cấp cho người dùng các chức năng chia sẻ thông tin, hình ảnh, video, cập nhật trạng thái, và cho phép người dùng xây dựng mạng lưới xã hội. Sau đó, nhiều nền tảng xã hội khác như X, YouTube, LinkedIn lần lượt xuất hiện.

Mỗi nền tảng có những đặc điểm và chức năng khác nhau, như X với cách truyền thông tin và tương tác xã hội độc đáo của nó, đã trở thành nền tảng quan trọng cho việc truyền bá thông tin và thảo luận. Giới hạn 140 ký tự của nó đã giúp thông tin lan truyền nhanh chóng, trở thành tâm điểm cho tin tức và thảo luận; YouTube, như một nền tảng chia sẻ video, đã thay đổi cách mọi người xem và chia sẻ video, trở thành nền tảng sáng tạo và chia sẻ nội dung được yêu thích; LinkedIn tập trung vào mạng xã hội nghề nghiệp, cung cấp một mạng lưới chuyên nghiệp cho phép người dùng xây dựng mối quan hệ nghề nghiệp, chia sẻ kinh nghiệm làm việc và mở rộng mối quan hệ; Instagram với tính năng chia sẻ hình ảnh mạnh mẽ và tính tương tác xã hội, đã thu hút được lượng lớn người dùng, trở thành một trong những nền tảng chính cho việc chia sẻ ảnh và video.

Trong giai đoạn Web2, nhấn mạnh sự tham gia của người dùng, tương tác và tạo nội dung, các trang web đã chuyển từ việc hiển thị thông tin tĩnh sang các nền tảng xã hội động và tương tác hơn, cho phép người dùng tạo ra và chia sẻ nội dung, từ văn bản và hình ảnh đơn giản đến video, blog và hồ sơ phong phú hơn. Với sự phát triển của internet di động và sự phổ biến của điện thoại thông minh, mọi người có thể truy cập các nền tảng truyền thông xã hội mọi lúc mọi nơi, thúc đẩy sự thuận tiện và tần suất của các hoạt động xã hội.

Và với sự gia tăng quy mô người dùng, mạng xã hội dần trở thành nền tảng chính cho các hoạt động thương mại và quảng cáo, các doanh nghiệp và thương hiệu sử dụng mạng xã hội để thu hút người dùng và quảng bá sản phẩm, giá trị thị trường của các dự án xã hội cũng tăng vọt, trong đó công ty dẫn đầu Meta(, trước đây là Facebook), đã tăng giá trị thị trường kể từ khi IPO vào năm 2012, vượt qua 1 nghìn tỷ USD vào năm 2021.

Xem lại lịch sử phát triển của mạng xã hội Web2, bản chất của nhu cầu xã hội không thay đổi, sự thay đổi cốt lõi là cung cấp dịch vụ nhanh hơn, tiện lợi hơn và rẻ hơn. Facebook giúp mọi người kết nối bạn bè và chia sẻ thông tin nhanh hơn, X giúp mọi người xem tin tức nóng và tham gia thảo luận nhanh hơn ( so với báo chí và truyền hình ), Linkedln biến việc kết nối trong môi trường làm việc từ chỉ có thể giới thiệu trực tiếp thành kết bạn nhanh chóng trực tuyến... Về bản chất, sản phẩm mạng xã hội Web2 giải quyết nhu cầu "nhanh, tốt, tiết kiệm" của xã hội.

3. Những khó khăn trong ngành xã hội truyền thống

Tuy nhiên, mạng xã hội Web2 cũng mang lại một số vấn đề, cốt lõi có thể được tóm tắt thành hai khía cạnh: quyền sở hữu dữ liệu và tính tập trung.

1. Quyền sở hữu dữ liệu: Trong các sản phẩm mạng xã hội Web2, dữ liệu của người dùng không thuộc về chính họ, mà thuộc về nền tảng, điều này có thể dẫn đến nhiều vấn đề.

Rò rỉ thông tin cá nhân: Dữ liệu người dùng bị thu thập và sử dụng một cách ồ ạt, dẫn đến nguy cơ rò rỉ thông tin cá nhân. Nền tảng có thể lạm dụng dữ liệu người dùng hoặc bán cho bên thứ ba, gây ra vấn đề rò rỉ thông tin cá nhân và lạm dụng dữ liệu.

Giá trị không được hồi báo cho người dùng: Dữ liệu của người dùng giúp các nền tảng xã hội thực hiện các hành vi quảng cáo và tiếp thị chính xác, tuy nhiên người dùng không thể thu được lợi ích từ doanh thu, dẫn đến việc dữ liệu của người dùng bị nền tảng sử dụng miễn phí.

Không thể đa nền tảng: Do dữ liệu của người dùng thuộc về nền tảng chứ không phải của chính họ, nên khi đăng ký trên các mạng xã hội khác nhau thường phải bắt đầu từ 0, thông tin như danh thiếp xã hội của mình không thể lưu thông trên nhiều nền tảng xã hội, mỗi nền tảng xã hội trở thành một hòn đảo.

Trong môi trường xã hội Web2, nhiều nhà sáng tạo phản hồi rằng sau khi tạo ra phần lớn giá trị, họ hoàn toàn không nhận được phần thưởng xứng đáng, hoặc chỉ nhận được một phần rất nhỏ. Họ có thể xây dựng thương hiệu cá nhân trên các nền tảng mạng xã hội, nhưng không có quyền sở hữu và kiểm soát đối với dữ liệu và giá trị của nội dung đã tạo ra. Một khi X, Youtube xóa hồ sơ cá nhân, họ sẽ mất tất cả dữ liệu nội dung đã tích lũy.

2. phi tập trung: Trong các sản phẩm xã hội Web2, nền tảng có quyền sử dụng nội dung vô hạn.

Khả năng chống kiểm duyệt yếu: Do thông tin của Web2 được lưu trữ trên các máy chủ tập trung, nên bị ảnh hưởng bởi các yếu tố chính trị, văn hóa, tự do ngôn luận không thể thực hiện trong nhiều ứng dụng ở các quốc gia, ở một mức độ nào đó đã bị tước quyền biểu đạt tự do. Dù là sự thay đổi liên tục của quy tắc X, việc khóa tài khoản, hay Facebook, TikTok, WeChat, trên các nền tảng tập trung, có quá nhiều hạn chế và ràng buộc tập trung, khiến người dùng chỉ có thể nhảy múa trong còng tay.

Mặc dù có những ứng dụng như Mammoth đang nỗ lực trong lĩnh vực phi tập trung, nhưng vẫn còn nhiều vấn đề không thể tránh khỏi. Mặc dù nhìn chung là phi tập trung, nhưng trong các máy chủ cụ thể, người dùng vẫn có nguy cơ bị độc tài, bị bỏ rơi và bị cấm bởi nhà cung cấp máy chủ đó.

Ba, Phân tích sản phẩm ngành xã hội Web3

Trước những vấn đề tồn tại trong mạng xã hội Web2, các sản phẩm Web3 bắt đầu khám phá từ nhiều khía cạnh khác nhau, từ lớp giao thức đến lớp ứng dụng, các dự án xã hội Web3 nở rộ nhằm giải quyết những điểm đau khác nhau trong mạng xã hội Web2.

Xét từ toàn bộ ngành công nghiệp Web3 xã hội, ngành công nghiệp Web3 xã hội có thể được chia thành 4 phần chính, bao gồm lớp ứng dụng, lớp giao thức, lớp blockchain và lớp lưu trữ. Trong đó, chuỗi độc quyền xã hội cung cấp L1 tùy chỉnh cho ứng dụng xã hội để phục vụ tốt hơn cho nhu cầu của ứng dụng xã hội, vì các ứng dụng xã hội cần nhiều trao đổi thông tin hơn so với các Dapps thuộc lĩnh vực tài chính, do đó yêu cầu cao hơn về TPS nhanh hơn cũng như các chức năng lưu trữ và chỉ mục; lớp lưu trữ được sử dụng để lưu trữ dữ liệu liên quan đến xã hội; lớp giao thức cung cấp các thành phần phát triển công cộng để giúp các nhóm xây dựng sản phẩm; lớp ứng dụng tham gia vào một kịch bản phân khúc cụ thể dựa trên nhu cầu cụ thể.

Do vì hiện tại toàn bộ lĩnh vực xã hội Web3 vẫn đang ở giai đoạn xác thực giá trị, nên nghiên cứu này chọn xuất phát từ các điểm nhu cầu khác nhau của xã hội, để phân tích các dự án xã hội Web3, nhằm phân tích một cách toàn diện tình hình phát triển hiện tại của các loại dự án.

1. Giá trị dữ liệu phục vụ người dùng

Trong các sản phẩm xã hội truyền thống, dữ liệu của người dùng được coi là tài sản của nền tảng chứ không phải tài sản của chính người dùng. Trong trường hợp này, các nền tảng xã hội có thể tận dụng dữ liệu do người dùng cung cấp để thực hiện quảng cáo chính xác và tiếp thị cá nhân hóa. Tuy nhiên, di sản